Lesgeven zonder boek, een vervolg
De vragen in mijn workshop (KNAG onderwijsdag op 10 december) over lesgeven zonder boek naar een meer concrete invulling van de didactiek die ik voorstelde leidden in de nazit met oud collega's Maarten van den End en Elly van Buuren tot het volgende idee.
Ter sprake kwam mijn weblog “Dorp van de dag” (http://dorpvandedag.blogspot.com) waar ik iedere dag een stukje schrijf over een dorp. Je zou daar gemakkelijk als docent een plaatselijke variant van kunnen maken in de vorm van een weblog straatvandedag, dat je door leerlingen laat vullen. (gewoon inzoomen, aldus Maarten)
Het idee is eenvoudig
Bij het hoofdstuk over stad en land of een omgevingsonderwijsproject, geef je leerlingen ieder de opdracht om een bericht te maken over een bepaalde straat.
Iedere leerling (of tweetal) kiest zijn eigen straat. Dat kan de straat zijn waar hij of zij woont, maar als er meer leerlingen in dezelfde straat wonen of leerlingen het niet prettig vinden om over hun eigen straat te schrijven, mag dat ook een andere straat zijn.
Eisen
Het bericht dat de leerling maakt, voldoet aan vooraf vastgestelde eisen betreffende de bronnen, omvang, vorm en inhoud. Die eisen kun je afstemmen op het niveau en de vaardigheden van de leerlingen en op de vorm en tijd die beschikbaar is voor begeleiding.
Denk bij de bronnen aan waar en hoe de leerling informatie zoekt over de gekozen straat in bronnen op internet en/of plaatselijke bibliotheek, en/of eigen onderzoek (enquête) en waarneming (foto’s) en kaarten (bijvoorbeeld een werkende link naar de straat op Google Maps).
Denk bij omvang aan: aantal woorden, minimum en maximum aantal foto’s.
Denk bij vorm aan hoe het werk moet worden aangeleverd. In word, foto’s en links apart, via digitale leeromgeving of mail, of rechtsreeks op het weblog. Denk daarbij aan het beheer van de gegevens. Aanlevering via de docent heeft denk ik de voorkeur, omdat je dan gemakkelijke na beoordeling de werkstukken naar het weblog kunt kopiëren. De inhoud is dan gecontroleerd en je hebt invloed op de publicatiedatum.
Denk bij inhoud aan de inhoudelijke eisen die je aan het werkstuk stelt. Daar kunnen algemene vragen in staan zoals: waarom heet de straat zo, hoe lang is de straat, wanneer zijn de huizen gebouwd, zijn er ook bedrijven, wonen er bekende mensen? Maar het is ook goed mogelijk om leerlingen hun eigen focus bij de vragen te laten kiezen volgens de key concepts van Liz Taylor of de geografische werkwijzen. Afhankelijk van waar de straat zich voor leent krijg je dan vragen als:
Diversiteit:
- Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de huizen in de straat?
- Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen deze straat en omliggende straten? Let daarbij bijvoorbeeld op de grootte en bouwperiode van de huizen, of er behalve woonhuizen ook bedrijven zijn, de afwisseling tussen de huizen, hoe lang mensen er wonen, of het koop- of huurwoningen zijn.
- Welke verklaringen zijn er voor die overeenkomsten en verschillen?
- Kom je straten met deze naam ook in andere dorpen en steden tegen?
- Bekijk enkele straten met Google Streetview in andere plaatsen en benoem (en verklaar) weer de overeenkomsten en verschillen.
Verandering (misschien niet zo van toepassing op VINEX-wijken).
- Hoe ziet de straat er nu uit?
- Hoe zag de straat er vroeger uit?
- Wie wonen er in de straat, zijn de mensen rijk / arm / wat voor werk doen ze / hoeveel mensen wonen gemiddeld in een huis?
- Waardoor zijn die veranderingen opgetreden?
- Hoe zal de straat er over 10 jaar uit zien?
Perceptie / representatie
- Wat is de gemiddelde huizenprijs in de straat?
- Wat is het verschil tussen deze huizen en huizen in andere straten?
- Wat vinden de mensen die in de straat wonen van de woningen in de straat?
- Wat vinden de mensen die in de straat wonen van de woonomgeving in de straat?
- Wat vinden de mensen die niet in de straat wonen van de woningen in de straat?
- Wat vinden de mensen die niet in de straat wonen van de woonomgeving in de straat?
- Doen de mensen in de straat veel dingen samen?
- Hoe kun je verschillen en overeenkomsten over de beleving van de straat uitleggen?
Interactie
- Is het een straat met veel doorgaand verkeer? Zo ja, wat is de herkomst en de bestemming van veel van dat verkeer (op welke doorgaande route ligt de straat)?
- Waar werken de mensen die in deze straat wonen?
- Waar doen de mensen die in deze straat wonen hun dagelijkse boodschappen?
- Waar komen de mensen die in deze straat wonen vandaan, waar woonden ze eerst?
Toets
Tenslotte kun je een aantal eisen stellen aan het gebruiken van de begrippen uit het hoofdstuk. Je kunt van leerlingen bijvoorbeeld eisen, dat ze bepaalde begrippen als (sub)urbanisatie, sanering etc. in hun werkstuk verwerken. Dat kan beperkend werken omdat niet ieder begrip even gemakkelijk toepasbaar is in elk werkstuk. Je kunt daarom ook een begrippenlijst vooraf geven, zonder dat de leerlingen die in het werkstuk hoeven verwerken, maar wel met de opdracht, dat ze bij wijze van toetsing, na de opdracht, moeten kunnen aangeven wat die begrippen met hun straat te maken hebben en waarom (of niet, maar dan ook waarom niet.) Wat mij betreft is een schriftelijke toets over het hoofdstuk zelf daarmee overbodig.
Aanmaken van een weblog
Het aanmaken van een blog is gratis en eenvoudig. Met Google diensten als blogger (http://www.blogger.com) wijst het zich eigenlijk vanzelf. Je kunt leerlingen ook zelf bijdragen laten leveren op het weblog. Je geeft dan wel de controle over de inhoud uit handen. Je kunt teksten (en links) vanuit office programma’s als Word knippen en in het een bericht plakken. Bij berichtopties kun je aangeven wanneer je het bericht gepubliceerd wilt hebben. Zo kun je met de werkstukjes van een klas een maand (of twee weken als je de leerlingen in tweetallen laat werken) vullen. Een ict-vaardige leerling, zal je er graag bij helpen, als je toch vast mocht lopen.
Hèt weblog straatvandedag (http://straatvandedag.blospot.com) bestaat al. Ik heb het vast aangemaakt als verwijzingssite. Als je aan de slag gaat met straatvandedagErmelo, straatvandedagTerneuzen, straatvandedagVeendam o.i.d. hoor ik het graag. Als je mailtje stuurt naar straatvandedag@gmail.com, neem ik een link op op het verwijzingsblog.
Didactische verantwoording
Didactisch zijn er enkele sterke punten van deze manier van werken.
- In de eerste plaats is het een authentieke leertaak. De leerlingen maken iets, dat echt te zien is, ze kunnen het tonen aan ouders, familie en eventueel geïnterviewde personen.
- In de tweede plaats is het een opdracht waarbij leerlingen zich ook bewust worden van de betrouwbaarheid van de informatie op internet. Zij publiceren dit. Ze doen dat wellicht op scholieren.com ook met hun werkstuk. Maar door er in het kader van deze opdracht de aandacht op te vestigen, is het een mooie kans om het nog een keer bespreekbaar te maken. Zet dus vooral ook de zesjes op het weblog.
- In de derde plaats kunnen leerlingen later nog eens terug kijken naar hun werk (een beetje afhankelijk van hoe lang je het laat staan). Daarmee krijgen ze inzicht in hun eigen leren. Als een derdeklasser terug kijkt op zijn brugklaswerk, ziet hij dat hij wel degelijk gegroeid is.
Een plaatselijk huis aan huis blad zal graag melding maken van een project dat op deze manier een tijdje loopt. Het kan dus ook nog leuk uitpakken voor de PR van de school.
Veel inspiratie gewenst, hartelijke groet,
Theo Peenstra
